جعبه ابزار ارتباط بدون خشونت برای تسهیلگران

تمرین صداقت و همدلی در زندانها، مراکز بازپروری و همه جا

جواد لگزیان

برای یک ارتباط صمیمی، ماندگار و تعالی‌بخش باید رابطه‌ای بدون خشونت با خود و دیگران بنا کرد. الگوی ارتباط بدون ‌خشونت سرمشقی مبتنی بر مهارت‌های کلامی است که به همه ما کمک می‌کند رابطه‌ای همراه با صداقت و همدلی را تجربه کنیم. بیایید با کتاب «جعبه ابزار ارتباط بدون خشونت برای تسهیلگران» الگوی ارتباط بدون‌ خشونت که با تلاش‌های دکتر مارشال روزنبرگ متاثر از نگرش انسانگرایی در روانشناسی پدید آمده است را تمرین کنیم.

راج گیل، لوسی لو و جودی مورین نویسندگان این کتاب مدت‌هاست برای تمرین مؤثر این روش در زندان‌ها تلاش می‌کنند، کتاب به‌ویژه برای تسهیلگرانی مفید است که با زندانیان یا کسانی کار می‌کنند که به‌تازگی از زندان آزاد شده‌اند و تلاش می‌کنند دوباره جایی برای خود در جامعه بیابند. البته که همه‌ی تمرین‌های کتاب طوری طراحی شده‌اند که در هر جایی بتوان از آنها بهره گرفت و بصورت گروهی الگوی ارتباط بدون‌ خشونت را تمرین کرد.

باید توجه داشت هدف ارتباط بدون خشونت ایجاد کیفیتی از ارتباط است که باعث می‌شود نیازهای یکدیگر را درک کنیم و برای آنها ارزش قائل شویم، و سپس به اتفاق هم معلوم کنیم که چطور می‌توان نیازهای هر دو طرف را برآورده کرد. منظور از واژه‌ی «تسهیلگر» در این کتاب هم فردی است که حداقل درک اولیه‌ای از مفاهیم و دانش ارتباط بدون خشونت دارد و می‌خواهد با دیگران به صورت گروهی عملاً تمرین کند. اگر در زندان یا بازپروری کار می‌کنید، یا عضو انجمن اولیا و مربیان، مدیر گروه کاری، فعال صلح یا داوطلب مراکز توزیع غذا برای نیازمندان هستید یا صرفاً می‌خواهید با گروهی از دوستانتان تمرین کنید، این کتاب در حکم پشتوانه‌ای است برای ابداع روش‌های معنادار به منظور آموزش، سهیم شدن و تمرین مبانی ارتباط بدون خشونت.

کتاب «جعبه ابزار ارتباط بدون خشونت برای تسهیلگران» شامل 18 فصل است که هر کدام به یکی از مفاهیم بنیادی ارتباط بدون خشونت می‌پردازند. هر فصل شامل این بخش‌هاست: تعریف کوتاهی در مورد مفهوم؛ حداقل یک تمرین ذهن‌آگاهی ــ تمرین‌هایی با استفاده از سکوت و تصویرسازی هدایت‌شده برای ملموس کردن مفهوم مورد نظر؛ دو یا چند فعالیت ــ که قرار است ما را عملاً درگیر تمرین و کاربرد آن مفهوم کنند. این فعالیت‌ها ممکن است مستلزم ارائه‌ی دستبرگ، تعامل، به‌کارگیریِ همزمان حواس پنجگانه و همچنین تأمل و تعمق فردی باشند؛ و نکته‌های کوتاهی برای تسهیلگر.

نیت، توجه، ارتباطی که بازدارنده‌ی رابطه است، چهار انتخاب برای دریافت پیامی دشوار، مشاهده، احساس، نیاز، تقاضا، ارتباط با خود، صداقت، همدلی، رقص ارتباط بدون خشونت، زندگی همراه با قدرت انتخاب، گفتن و شنیدن «نه»، قدردانی و تجلیل، خشم، سوگواری و بخشش و حل اختلاف عناوین فصل‌های خواندنی این کتابند.

در مورد هر یک از فعالیت‌ها ابتدا هدف و معرفی کوتاهی آمده و سپس وسایل مورد نیاز، تعداد نفرات گروه، مدت پیشنهادی، فضا و سطح سواد مورد نیاز برای آن فعالیت مشخص شده است. فرآیند اجرای هر فعالیت به‌تفصیل شرح داده شده که گام به گام تسهیلگر را در مورد چگونگی معرفی تمرین و دادن توضیح روشن راهنمایی می‌کند. در پایان اغلب تمرین‌ها نیز سؤال‌های جمع‌بندی برای گروه و پیشنهادهایی برای تمرین در زندگی روزمره ذکر شده است. دستورالعمل‌های تمرین ذهن‌آگاهی گفتاری است با ترتیب معین که می‌توان عیناً و کلمه به کلمه آن را خطاب به اعضای گروه خواند. تمرین‌های این کتاب را می‌توان متناسب با نیازهای آموزشی گروه به هر ترتیبی که تسهیلگر ترجیح می‌دهد انجام داد.

در فراز جالبی از کتاب درباره همدلی با خود می‌خوانیم: همدلی با خود فرآیندی است برای پذیراشدن کامل زندگی در لحظه (آنچه زنده است، آنچه برایمان رخ می‌دهد). اغلب وقتی احساس‌های ناخوشایند را تجربه می‌کنیم، می‌خواهیم زود موقعیت ناخوشایند مربوط به این احساس را برطرف کنیم تا به احساسی دیگر و خوشایندتر برسیم. همین میل «رسیدن به نقطه‌ای دیگر» ما را از پذیرش کامل لحظه‌ی‌ کنونی، پذیرش کامل تجربه‌، پذیرش کامل خود بازمی‌دارد. با مقاومت در برابر آنچه تجربه و احساس می‌کنیم، از بخشی از وجود خود می‌بُریم و جدا می‌شویم. جدایی ریشه‌ی‌ درد است. آیا می‌توانیم نزد همه‌ی تجربه‌هایمان ــ که شامل احساس مقاومت یا اضطرار هم هست ــ حضور داشته باشیم بی‌آنکه بر اثر آن کاری بکنیم؟ وقتی ارتباط بدون خشونت (یا هر رویکرد دیگری) را با هدف برطرف کردن یا فائق آمدن بر دردها به‌جای پذیرش هر آنچه در لحظه حاضر است به کار می‌بریم، به ازخودبیگانگی بیشتر دامن می‌زنیم. وقتی همدلی با خود را عمیقاً تمرین می‌کنیم و تجربه‌‌ی لحظه‌ی اکنون را کاملاً در آغوش می‌گیریم، درواقع خودمان را در آغوش گرفته‌ایم و عشق و ارتباطی را به خودمان می‌بخشیم که اغلب در دیگران به دنبالش می‌گردیم.

«جعبه ابزار ارتباط بدون خشونت برای تسهیلگران: کتاب راهنمای تمرین‌ها» نوشته راج گیل، لوسی لو و جودی مورین با ترجمه فرح عباسی‌ در ۳۷۶ صفحه و با قیمت۳۴۰۰۰۰ تومان را نشر اختران رهسپار بازار کتاب کرده است.

ادامه مطلب...

 چگونه بازی به مغز ما شکل می‌دهد

بازی فرصتی برای ابراز خود و تجربه کار و زندگی است

جواد لگزیان

بازی و شادی همسایه یکدیگرند و در لحظات شاد بازی ما می‌توانیم از عمق جان با خود و دیگران ارتباط بهتر را تجربه کنیم. کتابِ «بازی؛ چگونه بازی به مغز ما شکل می‌دهد، تخیل را شکوفا می‌کند و روحمان را غنا می‌بخشد» دعوتی است به بازی و شادی در جریان قدم زدن، دوچرخه‌سواری و پرتاب توپ برای بچه‌ها و بزرگترها.

استوارت براون در این کتاب از جهان ساده بازی مانند نشستن کنار کودکان و بازی با قطعات خانه‌سازی می‌گوید و دنیای بهتری که در جریان بازی برای بچه‌ها و بزرگترها می‌توان ساخت. براون با نود سال سن با دوچرخه رکاب می‌زند و در سربالایی خوش‌بینانه به خود می‌گوید به زودی چشم‌انداز اقیانوس را خواهد دید و همراه نوه‌اش پیاده به جنگل می‌رود و زمانی که نوه نه ساله‌اش که عاشق بازی‌های رایانه‌ای است از قدم زدن خسته می‌شود به او یاد می‌دهد به رنگ گل‌های مسیر، پرواز پرندگان و صدای آب توجه کند.

مطالعات براون نشان می‌دهد بچه‌هایی که اجازه بازی و شادی در خانه و مدرسه را دارند خوش‌بین‌تر هستند، میل کمتری به خشونت نشان می‌دهند و در سازگاری، یادگیری و دوست‌یابی موفق‌تر خواهند بود. او معتقد است باید در جریان بازی بین نظارت و رهایی و نظم و بی‌نظمی کودک تعادل ایجاد کرد تا بچه‌ها بتوانند در کنار بزرگترها خود را ابراز کنند و روابط و مناسبات کار و زندگی واقعی را تجربه کنند.

به باور براون بازی تمرینی برای مهارتهای لازم آینده است و بچه‌ها با بازی اطرافشان را می‌شناسند، همکاری را یاد می‌گیرند و می‌فهمند در صورتی که اشتباه کردند، چگونه آن را تصحیح کنند. بازی در واقع نوعی حجاری روی مغز است و ما انسان‌ها در جریان بازی با شبیه‌سازی زندگي می‌توانیم موقعیت‌هایی را تصور و تجربه کنیم که هرگز با آن مواجه نشده‌ایم و از این موقعیتها درس بگیریم. برای مثال ما با آموختن بازی اسکی یاد می‌گیریم باید همواره در جریان کار و زندگی به پیش راند، تعادل را حفظ کرد و از افتادن و شکست دوری گزید.

براون بازی را یکی از اجزای اصلی تکامل می‌داند که بخشی از هر سیستم‌ پیچیده و خودسازمان‌دهنده است و بدون آن سیستم در حالت قفل می‌ماند. بازی را می‌توان ریتم موسیقی، جهش توپ و خواندن آوازی دانست که ما را از انجماد خارج می‌کند و روز را خاطره‌برانگیز و ارزشمند می‌سازد.

براون تاکید دارد آن کاری که تمایل بیشتری برای انجامش داریم، همان کاری است که به بازی‌های کودکی و نوجوانی برمی‌گردد و مهندسان کاربلد همان افرادی هستند که از دستهایشان در کودکی کار کشیده‌اند، اجزای ساعت دیواری یا یک دوربین را جدا کرده‌ و دستگاه‌های صوتی را سر هم کرده‌اند. این بچه‌ها در بزرگسالی هم در جریان کار و زندگی خود را مشغول بازی می‌یابند و موفق‌تر خواهند بود.

از نگاه براون ما برای بازی ساخته شده‌ایم و از طریق بازی ساخته می‌شویم و در هنگام بازی درگیر ناب‌ترین نوع بیان انسانیت و خالص‌ترین شکل ابراز فردیتمان می‌شویم. پس تعجبی ندارد بیشتر لحظه‌های خوشی که بهترین خاطراتمان را ساخته‌اند همان لحظه‌هایی بوده‌اند که مشغول بازی بوده‌ایم. او بازی را یک فرایند زیستی عمیق بین همه جانداران مانند انسانها و حیوانات تصویر می‌کند که مغز را شکل می‌دهد. در سطح بالاتر، بازی همدلی ایجاد می‌کند و امکان شکل‌گیری گروه‌های اجتماعی پیچیده را فراهم می‌آورد و البته بازی هسته اصلی خلاقیت و نوآوری برای گونه ما انسان‌هاست.

کتابِ «بازی؛ چگونه بازی به مغز ما شکل می‌دهد، تخیل را شکوفا می‌کند و روحمان را غنا می‌بخشد» از مجموعه کتاب‌های «کودک و تجربه طبیعت» نوشته استوارت براون با ترجمه زینب زعفرانچی در ۱۵۶ صفحه را انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.

استوارت براون متولد ۱۹۳۳ پزشک، روانپزشک، پژوهشگر و بنیانگذار موسسه ملی بازی در آمریکاست. او به طور منظم با تهیه سریال، شرکت در برنامه‌های رادیویی و نوشتن مقالات در مورد اهمیت بازی در کار و زندگی صحبت می‌کند.

ادامه مطلب...